چالش‌های زبان عربی در امارات

در اهمیت، جایگاه و غنای این زبان همین بس که سازمان یونسکو روز 18 دسامبر را روز جهانی زبان عربی و علوم نامگذاری کرده است. به گفته نظریه پرداز عرب‌گرایی، مورتین والبرگ، [زبان عربی] از مهم‌ترین مولفه‌های همبستگی برای شکل‌گیری عرب‌گرایی است که همزمان بر محور فرهنگ، تاریخ و سنت استوار است.

در کشوری مانند امارات متحده عربی، جایگاه این زبان غنی که زبان رسمی آن نیز محسوب می‌شود، با چالش‌هایی روبه روست که نه تنها خانواده‌های بومی این کشور را دل نگران کرده است بلکه دولت را نیز به تکاپو واداشته تا اهمیت احیا و پاسداری از این زبان را در سیاست‌های ملت‌سازی خود نیز بگنجاند.

چند فرهنگی بودن این جامعه اگر چه موجبات رشد و توسعه آن را فراهم کرده است اما باعث شده که این زبان و تکلم به آن در میان نسل جدید به دلیل نظام آموزشی فراگیر غربی و فرهنگ جهانی مسلط بر آن کمرنگ شود. این کشور چیزی نزدیک به 200 ملیت غیر اماراتی را در خود جای داده است. به همین دلیل به دستور خلیفه بن زاید آل نهیان، رئیس دولت، از سال 2013، به منظور حفظ و احیای زبان عربی در این کشور و با همکاری شهردار ابوظبی، پلیس ابوظبی و مجلس ابوظبی کمپینی تحت عنوان "زبان ما، هویت ما" راه‌اندازی کرده‌اند که تا به امروز هم به فعالیت خود ادامه داده است.

برنامه این کمپین این است که دانش اموزان را ترغیب کنند تا کتاب‌ها و منابع اطلاعاتی را به زبان عربی استفاده کنند. در مدارس، نمایشگاه‌های کتاب زبان عربی برپا و مسابقات کتاب خوانی به زبان عربی برگزار کنند. از همین رو، آموزش زبان عربی در مدارس برای دانش آموزان غیرعرب اجباری است و جز برنامه آموزشی روزانه دانش آموزان عرب می‌باشد.

مدیر بخش مطالعات عربی دانشگاه نیویورک در ابوظبی نسبت به وضعیت زبان عربی ابراز نگرانی نیز کرده است. به گفته او دانش آموزان مدرسه را در حالی ترک می‌کنند که توانایی درک و برقراری ارتباط به زبان عربی را ندارند. اگرچه زبان مدارس در ابوظبی عربی ست اما دروسی مانند علوم، ریاضیات، هنر و موسیقی به زبان انلگیسی تدریس می‌شود و در دیگر امیرنشین ها از آنجا که نظام آموزشی آمریکایی، بریتانیایی و هندی حاکم است زبان آموزش انگلیسی است.

از چندی پیش روزنامه امارات الیوم نیز در ستونی تحت عنوان "زبان ما، هویت ما" سعی کرده غلط‌های مصطلح و رایج در کشور امارات را که به صورت روزانه در سطح شهر، در تبلیغات، روزنامه‌ها و برشورها و حتی منو رستوران‌ها دیده می‌شود را چاپ کند تا توجه همگانی به سوی اهمیت حفظ زبان عربی جلب شود.

در تاریخ 10 اکتوبر 2016، شرکت هواپیمایی امارات و شرکت گوگل هم در یک همکاری مشترک تلاش می‌کنند تا کتاب‌های بیشتری را به زبان عربی به صورت الکترونیک فراهم کنند تا دانش آموزان و عامه مردم بتوانند حجم کتاب‌های بیشتری را به زبان عربی مطالعه کنند.

این دغدغه تنها منحصر به خانواده‌های اماراتی نیست بلکه ساکنین عرب زبان غیر اماراتی در این کشور هم از فراموشی و زوال این زبان در میان فرزرندانشان ابراز نگرانی می‌کنند. به گفته امل، مادر 35 ساله ای که اهل اردن است و دو بچه 10 ساله و 5 ساله دارد: بچه‌های من به دلیل آنکه در مدرسه بریتانیایی تحصیل می‌کنند، نمی‌توانند عربی صحبت کنند.

وقتی با انها در خانه عربی صحبت می‌کنیم، به انگلیسی جواب می‌دهند. انگار دچار نوعی تنبلی شده اند. عمده اطلاعات بیرون از خانه هم که به زبان انگلیسی ست. انگار اجباری برای شان وجود ندارد که عربی را یاد بگیرند. هر چند این مسله را باید از خانه شروع کرد. تابستان‌ها که به اردن می‌رویم، در تعامل با خانواده و دوستان مجبور می‌شوند یاد بگیرند اما وقتی برمی گردیم به دوبی و مدارس باز می‌شود دوباره بر میگردند به همان حالت قبلی شان".

از آنجا که زبان از مولفه‌های بسیار مهم هویت سازی است، برای کشوری جوان و نوپا مانند امارات متحده عربی، که در فرآیند چندفرهنگی شدن به شدت نگران هویت اماراتی ست، اهمیت زبان عربی به عنوان یکی از فاکتورهای مهم ملت سازی می‌تواند بسیار حیاتی باشد. از این رو اخیرا تلاش می‌کنند اهمیت زبان عربی را در دستور کار خود قرار دهند و نسل جوان و جدید را نبه این مسیله حساس کنند.